سرگذشت خشکی کوچک جامانده از میانکاله از همان زمان که به سلطان محمد خوارزمشاه نامدارترین پادشاه سلسله خوارزمشاهیان در جریان تعقیب و گریز از چنگال مغول ها پناه داد تاکنون با سرنوشتی سراسر ابهام و رازآلود گره خورده است.
به نوشته دانشنامه جهان اسلام “هنگامی که سلطان به جزیره رسید از لحاظ جسمی بسیار ضعیف شده‌بود و از ناحیه سینه و ریه احساس درد می‌کرد. سلطان چهار ماه در جزیره آبسکون (آشوراده) زندگی کرد. او در همین دوران بود که جلال الدین را که پسر بزرگ‌تر و لایق‌تری برای اداره امور بود به جای اوزلاغ شاه که به اجبار مادرش او را انتخاب کرده بود، منصوب کرد و در شوال ۶۱۷ قمری / دسامبر ۱۲۲۰ میلادی درگذشت و در همان‌جا به خاک سپرده شد.
سال ها پس از نامهربانی قوم غارتگر آسیای مرکزی با پادشاه خوارمشاهی، خاک آشوراده بار دیگر قدم های سنگین سربازان روس را در دوران جنگ جهانی دوم حس کرد و تا سال ها پس از اشغال، این جزیره به مهجوریت و انزوای تاریخی خود سرگرم بود.
حالا سال ها از فرار سلطان مقتدر خوارمشاه به آشوراه و پایان روزهای سلطه گری سربازان روس در این جزیره می گذرد اما همچنان به جز سکوت، تنهایی، سرخوردگی و مهاجرت، خبر دیگری در آشوراده نیست.
این جزیره کوچک که فاصله سه کیلومتری با بندرترکمن دارد به انتظار بازگشت روزهایی پررونق و شلوغ چند دهه قبل است که عمل به وعده های سال های اخیر، تحقق این آرزو را اندکی باورپذیر و قابل تحقق نموده بود.
اجرای طرح گردشگری جزیره آشوراده در دهه هشتاد بر سر زبان ها افتاد و تصویب آن بارقه امیدی در بین حدود ۳۰۰ هزار ساحل نشینان گلستان و سایر اهالی این استان کم برخوردار به وجود آورد تا با اجرای آن بخشی از مشکلات اقتصادی و اجتماعی استان برطرف شود.
طرح گردشگری آشوراده که در سفر استانی هیات دولت به گلستان به تصویب رسید شامل ساخت اسکله، مسیر دسترسی ، آلاچیق، رستوران و دیگر زیرساخت های مورد نیاز حضور گردشگران بود و قرار بود با سرمایه گذاری چهارهزار میلیارد ریالی بخش دولتی و خصوصی طی زمان بندی سه ساله به بهره برداری برسد اما موانع متعدد بر سر اجرای آن به خصوص از سوی دستگاه های دولتی، از شتاب اجرای کامل این پروژه کاست.
کارشناسان معتقدند که یکی از دلایل اجرای کند طرح گردشگری آشوراده، تکالیف غیرضرور مجریان این پروژه در تدوین چندین طرح مطالعاتی با رویکردهای به طور تقریبی مشابه است که در صورت ساماندهی و تدوین یک طرح تفضیلی واحد بسیاری از مشکلات مانند جذب سرمایه گذار بخش خصوصی برطرف خواهد شد.
از ابتدای بر زبان افتادن اجرای طرح گردشگری آشوراده، ۲ گروه در برابر هم صف آرایی کردند؛ عده ای مدعی آن بودند که تا چند سال آینده آشوراده باید با فراهم آوردن زیرساخت های لازم و رونق چشمگیر اقتصادی به جایگاهی مانند جزیره کیش دست پیدا کند و از سوی دیگر مخالفان بر این عقیده بودند که هر گونه فعالیت گردشگری در آشوراده حاصلی جز نابودی طبیعت و محیط زیست ندارد چرا که شرایط اقلیمی و جغرافیایی این جزیره امکان سرمایه گذاری ندارد.
با این وجود اجرای طرح گردشگری در تنها جزیره ایرانی دریای خزر به عنوان اصلی‌ترین مطالبه مردم و مسوولان گلستان در سفر استانی هیات دولت به تصویب رسید.
در زمان حاضر اقدامات اجرایی در بخش سایت پشتیبان این پروژه در وضع مطلوب‌تری قرار دارد و امیدواری بیشتر در این حوزه مشهود است.
در زمینه اجرای طرح گردشگردی در داخل جزیره هم مجوزهای نهایی گرفته شده و نگرانی علاقه مندان به محیط زیست تا حدی کاهش یافته است.
معاون عمرانی استانداری گلستان به آخرین وضعیت این پروژه اشاره کرد و گفت: اجرای طرح گردشگری در جزیره آشوراده از سال ۹۵ در دستور کار مدیران گلستان قرار گرفت و براساس طرح اولیه قرار بود این موضوع در عرصه ای به مساحت ۳۸۰ هکتار اجرا شود.
عفت همدم اظهارداشت: دغدغه های محیط زیستی سبب شد تا عرصه منظور شده برای این طرح ابتدا به ۳۸ و در ادامه به ۲۲ هکتار کاهش یابد.
وی افزود : مطالعات فاز صفر این پروژه در سال ۹۵ بر اساس ملاحظات زیست محیطی انجام شد و این طرح در سال ۹۶ با ذکر الزامات در کمیته ملی محیط زیست به تصویب رسید و در سال ۹۷ کمیته طبیعت‌گردی سازمان میراث فرهنگی و در سال ۹۹ شورای عالی معماری و شهرسازی با ذکر جزییات و الزاماتی مجوز اولیه این طرح را تصویب کرد.
به گفته وی مقرر شد تا طرح یکپارچه و تفصیلی برای اجرای این پروژه در جزیره آشوراده و سایت پشتیبان توسط مشاور تعیین شده و به شورای عالی معماری و شهرسازی فرستاده شود.
معاون عمرانی استانداری گلستان ادامه داد: همزمان با انتخاب مشاور برای تدوین طرح نهایی، اقدامات لازم برای جانمایی و انتقال زیرساخت ها در سایت پشتیبان در دست بررسی است.
همدم بیان کرد: بر اساس مجوز محیط زیست برق موردنیاز برای طرح طبیعت گردی آشوراده از محل پنل‌ها و نیروگاه خورشیدی و آب مصرفی با جمع آوری آب باران تامین خواهد شد.
وی ادامه داد: در زمان حاضر منتظریم تا طرح تفصیلی و نهایی این پروژه توسط مشاور ترسیم و به شورای عالی ارسال شده و میزان برق و آب مورد نیاز طبیعت گردی مشخص شود.
همدم ادامه داد: بر اساس مجوز محیط زیست امکان حضور و طبیعت گردی ۵۰۰ نفر به صورت روزانه و ۸۰ نفر به صورت شبانه وجود دارد اما در مجوز شورای عالی معماری و شهرسازی به شب ماندگاری گردشگران اشاره نشده است.
معاون عمرانی استانداری گلستان تاکید کرد که در اجرای طرح گردشگری آشوراده تمام عملیات اجرایی بر اساس ملاحظات محیط زیست انجام خواهد شد.
همدم افزود: هر گونه اجرای عملیات در داخل پهنه ۲۲ هکتاری جزیره آشوراده بر اساس واگذاری موقت به سرمایه‌گذار انجام می شود و بر اساس ضوابط و مقررات محیط زیست امکان واگذاری قطعی اراضی وجود ندارد.
نماینده حوزه انتخابیه غرب گلستان در مجلس شورای اسلامی هم گفت : در اجرای پروژه گردشگری در عرصه ۲۲ هکتاری آشوراده به سبب شکایت محیط زیست مازندران حکم توقف فعالیت از سوی دادستانی کشور صادر شد.
عبدالجلال ایری اضافه کرد: اصل این شکایت قابل قبول نیست زیرا پس از تشکیل شورای راهبری مدیریت خلیج گرگان و پناهگاه حیات وحش میانکاله، هر گونه اتخاذ تصمیم و یا طرح شکایت نیاز به طرح موضوع در این شورا و کسب مصوبه آن دارد اما محیط زیست مازندران بی توجه به این مصوبه مبادرت به شکایت نمود.
وی ادامه داد: پیگیری برای حل این مشکل در حال انجام است و در این خصوص مذاکراتی با رییس جمهوری انجام شده و با توجه به اشرافیت ایشان بر مسائل قضایی امیدواریم این مشکل به زودی برطرف شود.
ایری گفت : موضوع دیگر مرتبط با طرح گردشگری آشوراده احداث زیر ساخت های لازم در بخش سایت پشتیبان این پروژه در منطقه ساحلی بندرترکمن است که در این بخش روند کار مطلوب بوده و سازمان همیاری‌های گلستان مقدمات لازم برای تهیه بسته‌های سرمایه‌گذاری بخش خصوصی را در دستور کار قرار دارد.
نماینده مردم غرب گلستان در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: برخی دغدغه های موجود در خصوص آزادسازی مسیر دسترسی با همکاری شهرداری بندرترکمن و ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) بر طرف شده تا سرعت اجرای عملیات در سایت پشتیبان افزایش یابد.
وی تاکید کرد: همزمان با پیگیری رفع چالش های فراروی اجرای طرح گردشگری جزیره آشوراده، احداث سایت پشتیبان در بندرترکمن با قدرت تمام در حال انجام است.
فرماندار شهرستان ترکمن هم گفت : برنامه ریزی لازم برای آغاز عملیات اجرایی در سایت پشتیبان نهایی شده و بزودی در فعالیت های عمرانی در آن آغاز می شود.
سیدصادق شیرنگی اظهارداشت: همه اقدامات مرتبط با طرح گردشگری آشوراده بر اساس مقررات محیط زیست انجام می شود و علاقه‌مندان طبیعت دغدغه‌ای در این خصوص نداشته باشند.
وی بیان کرد: سایت پشتیبان به عنوان محلی برای احداث و ساختن برخی از سازه‌های موردنیاز در جزیره آشوراده مورد استفاده قرار خواهد گرفت و این مصالح و سازه ها با شناور (بارج) از طریق پهنه آبی خزر به جزیره آشوراده منتقل خواهد شد.
جزیره آشوراده که تمام سال میزبان انواع پرندگان بومی و مهاجر است در سال ۵۴ جزو نخستین مناطق زیست کره جهان معرفی و ثبت شد.
۴۰ درصد خاویار ایران در نزدیکی این جزیره به دست می‌آید.
در سال ۱۸۳۷ میلادی جزیره آشوراده با وجود اعتراض ایران، به دست نیروهای شوروی سابق اشغال شد و این کشور تا چند دهه بعد یک پاسگاه نظامی در آن داشت.
این جزیره قبل از وقوع سیل سال ۱۳۷۲ با امکاناتی همچون پاسگاه ژاندارمری، شرکت تعاونی روستایی، مدرسه، مغازه، مسجد و حسینیه بیش از یک هزار نفر سکنه داشت که به مشاغل دامداری، کارگری، پیشه وری و ماهیگیری مشغول بودند اما با طغیان رود ولگا در روسیه و وقوع سیلاب این جزیره ایرانی خالی از سکنه شد.
آشوراده در حوزه سرزمینی شهرستان بندرترکمن واقع در غرب استان گلستان است.
شکوفایی ظرفیت های بی بدیل گردشگری به ویژه در بخش دریایی و آشوراده نیازمند تهیه نقشه راه علمی است که کارشناسان امیدوارند با اهتمام مدیران جهادی دولت سیزدهم زمینه رونق همه جانبه این صنعت نوپا در استان گلستان فراهم شود.
