مدارس و سایر مراکز آموزشی پس از شیوع ویروس کرونا در کشور از ابتدای اسفند ماه سال ۹۸ تا کنون تعطیل شدند و آموزش‌ها در بستر غیرحضوری مانند فضای مجازی، شبکه شاد، مدرسه تلویزیونی و بسته های آموزشی پیگیری شد.
بشر با مهارت ها زنده است، راحتی و آسایش انسان رابطه ی مستقیم با مهارتهای وی دارد چون مهارت آموزی قاعده زندگی است که از ابتدای زندگی بشر همواره وجود داشته است.
مهارت آموزی، دانش آموختن و تقویت نگرش و ارزش‌ها باید از دوره کودکی آغاز و از سنین ابتدایی دانش آموزان و حتی دانشجویان پیگیری شود.
همه گیری ویروس کرونا موجب شد تا دانش آموزان در پایه های مختلف تحصیلی بویژه دوره ابتدایی از مدرسه که مهمترین نقش را در توانایی برقراری روابط اجتماعی دارد، محروم شوند.
مهارت آموزی به دانش آموزان در نظام های آموزشی نوین بیش از نمره و معدل اهمیت دارد زیرا دانش آموزان با مهارت یابی می توانند به درک عمیق تری از آموخته های خود دست یابند و برای ساختن آینده ای بهتر آماده شوند.
مهارت آموزی مقوله ای است که همواره مورد توجه نظام های آموزشی پیشرفته بوده چرا که تنها آموزش سطحی منابع درسی به دانش آموزان نمی تواند آنان را برای زندگی آینده مهیا سازد.
برای پرورش نسلی کارآمد که بتواند آینده روشنی را برای کشور رقم زند، باید به فکر راه های افرایش مهارت افراد در نظام آموزشی بود.
تداوم تعطیلی مدارس به علت شیوع ویروس کرونا نه تنها از نظرآموزش کیفی بلکه از نظر پرورشی و تربیتی برای دانش آموزش ضعف مهارتی را در پی دارد.
اگر مدارس باز نشوند و نظام آموزشی توفیق لازم را در تقویت مهارتهای گوناگون به دانش آموزان کسب نکند، خسارت های آموزشی و تربیتی متوجه جامعه می شود.
اگر غفلتی در مسئله مهارت‌آموزی ایجاد شود، یعنی درآموزش و پرورش مسئله تقویت مهارت‌ها مورد توجه نباشد، خروجی های آموزش و پرورش که ورودی دانشگاه ها محسوب می شوند نیز با ضعف وارد محیط مراکز آموزش عالی می‌شوند.
روانشناسان و کارشناسان حوزه تعلیم و تربیت معتقدند که مهارت‌ها در افراد باید از خردسالی آموخته شوند، آموختن مهارت‌ها یک بحث ریشه ای و اساسی است که باید مورد توجه نظام تعلیم و تربیت قرار گیرد.
مدرسه و آموزش مهارت ها
جامعه شناس البرزی گفت: مهارتهای اجتماعی دارای مولفه‌های مختلفی است و صاحب نظران در مورد مولفه‌های مهارتهای اجتماعی دیدگاه‌های متفاوتی دارند اما همه صاحب‌نظران بر مولفه‌هایی چون همدلی،همیاری،توانایی دیداری و شنیداری ،مسئولیت پذیری،ابراز وجود،حل مسئله و غیره توافق دارند.
علی طاهری خلوص با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر توجه زیادی به مبحث تعامل اجتماعی شده‌است،افزود: مهارتهای اجتماعی به آن دسته از مهارت‌هایی گفته می شود که ما در تعاملات فردی خود به کار می‌بریم و کسی دارای مهارت اجتماعی است که با دیگران ارتباط مناسب برقرار کند.
این جامعه شناس گفت: کسی دارای مهارت اجتماعی است که بتواند به حقوق ،الزامات ،رضایت خاطر و یا انجام وظایف خویش در حد معقولی دست یابد.
وی با بیان اینکه نهادهای مختلفی در زمینه پرورش مهارتهای اجتماعی نقش دارند، خاطرنشان کرد: یکی از مهمترین این نهادها علاوه بر خانواده مدرسه است.
طاهری خلوص یادآورشد: در مدارس نیز عوامل گوناگونی در پرورش مهارتهای اجتماعی دانش آموزان تاثیر دارند ،یکی از مهمترین عوامل مرتبط با مدرسه جو اجتماعی مدرسه است و بسیاری از صاحب‌نظران ویژگی‌های مدرسه ،بویژه جو مدرسه را ازعوامل موثر و اثر بخش در مهارت آموزی و رشد ابعاد شخصیت و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان قلمداد می کنند.
وی ادامه داد: جو اجتماعی به عنوان کیفیات و خصوصیات مدرسه تعریف می شود که نگرش‌ها، رفتار و عملکرد افراد را تحت تاثیر قرار می دهد. به تعبیر دیگر جو مدرسه، حاصل روابط و کنش‌های متقابل میان گروه‌های درونی مدرسه یعنی فراگیران، معلمان، مدیر و سایر کارکنان است.
وی عنوان کرد: به اعتقاد صاحب نظران مدیر مدرسه مهمترین شخص در ایجاد جو مطلوب در مدرسه و تحکیم آن است .به علاوه معلمان نیز به عنوان مدیران کلاس در تعیین جو کلاس نقش دارند و بر رفتار دانش آموزان تاثیر بسیار می گذارند.
جامعه شناس البرزی اظهارداشت: یک معلم در اثر عملکرد خاص خود بویژه نحوه تعامل با فراگیران، یا حتی در اثر استفاده از روش‌های تدریس ،علاوه بر انتقال اطلاعات به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در تربیت فرهنگی و پرورش مهارتهای اجتماعی مخاطبان خود نقش دارد که در این راستا به نظر می رسد آنچه برای فراگیران مهم و با ارزش تلقی می شود گذشته از ضبط و کسب اطلاعات ، پرورش مهارتهای اجتماعی آنها باشد.
تأثیر مهارتهای زندگی
طاهری خلوص با اشاره به اینکه فلسفه تعلیم و تربیت براساس پرورش تمامی ابعاد شخصیت فرد استوار است،اضافه کرد: برای پرورش ابعاد شخصیت و تحویل انسانی سالم،خلاق ،رشد یافته از نظر اجتماعی و مفید به حال جامعه ،لازم است که به موازات توسعه قوای فکری به پرورش قوای جسمانی،عاطفی و اجتماعی افراد نیز توجه شود.
وی تصریح کرد: اگرآموزش و پرورش را عاملی موثر در آماده سازی افراد برای زندگی در جامعه قلمداد کنیم، یکی از مهمترین وظایف آن فراهم آوردن زمینه آموزش و پرورش و رشد مهارتهای اجتماعی است.
طاهری خلوص اضافه کرد: آموزش مهارتهای زندگی در جلوگیری از نا هنجاریهای رفتاری دانش آموزان نقش موثری دارد و صاحب نظران بر این باورند که جو مدرسه بر شکل گیری خود انگاری دانش آموزان ،نوع نگرش آنها به تحصیل و برقراری روابط مطلوب با دیگران تاثیرمی گذارد.
جامعه شناس البرزی ادامه داد: پرورش مهارتهای اجتماعی برای ایجاد همزیستی مسالمت آمیز ،بهبود مهارتهای بین فردی ،پرورش احساس تعلق و همبستگی، ایجاد روحیه تعاون و از خود گذشتگی ،پرورش شهروندانی سازنده ،دموکراتیک، بالنده و مهم‌تر از همه پرورش هویت جمعی بسیار مفید است که این مهم با حضور دانش آموزان در مدارس رخ می دهد.
وی گفت: نهاد تعلیم و تربیت بیشتر از سایر نهادها در این زمینه نقش بی بدیل ایفا می کند و مدرسه و تمام عوامل موجود در آن به عنوان مهمترین پایگاه نهاد تعلیم و تربیت در این زمینه رسالت مهمی بر عهده دارد.
کسب مهارت های اجتماعی
کارشناس حوزه فرهنگی و پرورشی آموزش و پرورش استان البرز نیز دراین زمینه می گوید: مدرسه به عنوان یک نهاد اجتماعی عامل مهمی در رشد اجتماعی دانش آموزان محسوب می شود.
لیلا احمدی افزود: مهارتهای اجتماعی به صورت هدفمند ، روش مند و بر اساس و یژگی‌ها و خصوصیات دوران رشد در مدارس به دانش آموزان به صورت رسمی و غیر رسمی آموزش داده می شود که متاسفانه با شیوع ویروس کرونا و تعطیلی آموزش حضوری دانش آموزان در مدارس، این مهم تحت تاثیر قرار گرفت.
وی با با بیان اینکه مدرسه با هر ترکیبی از کارکنان و هر نوع برنامه و ماده درسی بر رشد مهارتهای اجتماعی دانش آموزان کمک می کند،خاطرنشان کرد: تحقیقات انجام شده حاکی ازآن است که ترکیب گروه و جو اجتماعی مدرسه ۹۰ درصد بر فعالیت‌های یادگیری فراگیران موثر است.
این کارشناس گفت: تعیین رابطه بین جو اجتماعی مدارس با پرورش مهارتهای اجتماعی دانش آموزان و تعیین رابطه بین جو اجتماعی مدارس با مسئولیت پذیری دانش آموزان تأثیر گذاراست.
احمدی یادآورشد: اجتماعی کردن کودکان و نوجوانان و شکل‌گیری مفاهیم تربیت اجتماعی مانند خود کفایتی، ابراز وجود، استقلال، همکاری، نوع دوستی از جمله مواردی است که در دوران آموزش در مدرسه تحقق می‌پذیرد.
وی تصریح کرد: خانواده، نخستین و مهم ترین عامل جامعه پذیری فرد محسوب می‌شود و مدرسه دومین نهادی است که این مهم را بر عهده می‌گیرد.
احمدی اضافه کرد: طبق این دیدگاه مفهوم تربیت اجتماعی از قلمرو نهادهای رسمی مثل خانواده و مدرسه فراتر می‌رود و مطبوعات، رادیو و تلویزیون و تجارب شخصی را نیز شامل می شود.
کارشناس حوزه فرهنگی و پرورشی آموزش و پرورش استان البرز ادامه داد: با شیوع ویروس کرونا و مجازی شدن آموزش ،کارکرد اجتماعی مدرسه در عرصه های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در جامعه روشن ترشد زیرا تربیت اجتماعی در مدارس باعث اجتماعی شدن و مهارت آموزی افراد می‌شود.
وی با بیان اینکه خانواده تا یک مقطع سنی خاص یعنی تا حدود ۶ سالگی وظیفه اجتماع پذیری فرد را به تنهایی برعهده دارد، اضافه کرد: از این مرحله به بعد نهاد دیگری در امر جامعه پذیر کردن فرد با نام مدرسه دخیل می‌شود.
احمدی یادآورشد: بخش زیادی از شخصیت کودکان و نوجوانان در جریان جامعه پذیری در محیط های آموزشی شکل می‌گیرد.
وی تصریح کرد: دانش آموزان بیشتر اولیای مدرسه را به عنوان الگوهای خود مد نظر قرار می دهند و حتی اگر والدین فرد در گروه اولیای مدارس باشند این الگوپذیری در بین دانش آموزان دیده می‌شود و فرد تمایل دارد رفتار و نگرش معلم و اولیای مدرسه به خصوص در سال‌های آغازین مدرسه را سرلوحه کار خود بداند.
وی گفت: محیط مدرسه علاوه بر این که در جامعه پذیری صحیح فرد نقش به سزایی دارد، فرصت مناسبی را نیز فراهم می‌کند که استعدادهای نهفته فرد در محیطی مستعد شکوفا شود.
کارشناس حوزه فرهنگی و پرورشی آموزش و پرورش استان البرز یکی از کارکردهای عمومی آموزشی و پرورشی را اجتماعی کردن کودکان و نوجوانان دانست و افزود: مفاهیم عمده تربیت اجتماعی از جمله خودکفایتی، ابراز وجود، استقلا ل، خودپنداری، خود رهبری، رقابت، همکاری، نوع دوستی، هویت جویی، تشخص طلبی و ده ها مولفه تربیتی دیگر که به نوعی شخصیت اجتماعی کودکان را شکل می دهد در همین دوران آموزشگاهی تحقق می پذیرد.
احمدی بیان داشت: خانواده اولین و مهمترین عامل جامعه پذیری فرد محسوب می شود و مدرسه دومین نهادی است که این مهم را بر عهده می گیرد.
وی یادآورشد: مفهوم تربیت اجتماعی و مهارت آموزی از قلمرو نهادهای رسمی مثل خانواده و مدرسه فراتر می رود و مطبوعات، رادیو و تلویزیون و تجارب شخصی را نیز شامل می شود و میدان گسترده تری می یابد.
مدرسه جامعه ای کوچک
مدیر دبستان پسرانه شهید حاج قاسم سلیمانی آموزش و پرورش ناحیه یک کرج از مدرسه به عنوان جامعه ای کوچک یاد کرد و اظهارداشت: محیط مدرسه می‌تواند نیازهای مختلف دانش آموزان را پاسخ دهد.
زینب خسروجردی اظهارداشت: نبود دانش آموزان در مدرسه به عنوان یک جامعه کوچک در افزایش افسردگی، کاهش شادابی، کاهش سرمایه و سلامت اجتماعی، فرآیند جامعه پذیری و کسب مهارت اجتماعی تاثیر بسیاری دارد.
وی خاطرنشان کرد: زیست بوم کرونا شرایطی را تحمیل کرد که یکی از آن تعطیلی مدارس بود، در این شرایط با شکل گیری اطلس یادگیری در قالب آموزش مجازی و مدرسه تلویزیونی، آموزش دنبال شد در حالی که دانش آموزان از مهارت دیدن در مدرسه بازماندند.
وی بیان داشت: ماندن دانش آموزان در خانه و فقدان تعامل معلم و دانش آموز به طور قطعی در مهارت اجتماعی و روحیات دانش آموزان خلل ایجاد می‌کند.
خسروجردی با اشاره به اینکه دانش‌آموزان براساس سند تحول بنیادین به تعلیم و تربیت در ابعاد و ساعات مختلف نیاز دارند، اضافه کرد: نظام تعلیم و تربیت براساس سند تحول بنیادین ابعاد مختلفی مانند آموزش، سلامت، پرورش، اخلاق و هنر دارد که این نظام با حضور دانش آموز در مدرسه محقق می‌شود.
وی تصریح کرد: دانش‌آموزان به ارتباطات اجتماعی، فعالیت‌های پرورشی، اردوگاهی و ارتباط چهره به چهره با معلم و همسالان خود نیاز دارند که این مهم در مدارس شکل می گیرد.
مدیر دبستان پسرانه شهید حاج قاسم سلیمانی آموزش و پرورش ناحیه یک کرج با بیان اینکه ابعاد مختلف شخصیت دانش‌آموزان در مدرسه ظهور و بروز پیدا می کند، عنوان کرد: بدون حضور فیزیکی دانش‌آموزان در مدرسه نه تنها ابعاد مختلف شخصیت ظهور و بروز پیدا نمی‌کند، بلکه کم تحرکی و فقر حرکتی نیز در آنها ایجاد می‌شود.
وی ادامه داد: کم تحرکی و فقر حرکتی یکی از مشکلات جوامع امروز برای همه افراد از جمله دانش آموزان است که بودن در خانه و محیط‌های کم تحرک و کم وسعت سبب این موضوع می‌شود و دانش آموزان دچار آسیب جدی می‌شوند.
خسروجردی گفت: بی شک توسعه هر جامعه ای به کیفیت و بالندگی سیستم آموزشی آن بستگی دارد و حضور مستمر دانش آموزان در سرکلاس این مهم را محقق می کند؛ اما با شیوع ویروس کرونا بخش آموزش دستخوش تغییر و تحول شد و بر سطح کیفیت آموزش تاثیر گذاشت و تبعات آن در آینده جبران ناپذیر است.
وی تاکید کرد: برخی از کارشناسان و خانواده های دانش آموزان معتقدند برگزاری کلاس ها به صورت برخط (آنلاین) باعث افت شدید آموزش دانش آموزان بخصوص در پایه های اول و دوم شده به نحوی که برخی از آنها حتی در خواندن و نوشتن مشکل دارند به همین دلیل بر ضرورت بازگشایی مدارس تاکید دارند.
مدرسه محیطی اجتماعی
جامعه شناس و استاد دانشگاه فرهنگیان استان البرز گفت: مدرسه یکی از نخستین محیط های اجتماعی است که کودکان و نوجوانان در دوران مهم رشد و شکل گیری شخصیت خود در آن حضور دارند.
فریده بزنی بیرانوند افزود: مدرسه پس از خانواده به عنوان اصلی ترین نهاد اجتماعی به نوعی خانه دوم دانش آموزان محسوب می شود.
وی تصریح کرد: دانش آموزان در دوران تحصیل خود با حضور در مدارس، ضمن کسب علوم و فنونی که لازمه زندگی هر انسان در دوران بزرگسالی است از نکات تربیتی مبتنی بر فرهنگ والای اسلامی و ایرانی نیز بهره مند می شوند.
وی به پیامدهای منفی تعطیلی مدارس پرداخت و اضافه کرد: گسترش روز افزون کرونا و اجرا نشدن قواعد پیشگیرانه در کنار ضعف مدیریت علمی پیشگیری و قطع نشدن زنجیره ی آلودگی، عوارض و آسیب هایی را به همراه دارد که در صورت عدم توجه به آنها مشکلات مضاعفی گریبانگیر جامعه به ویژه خانواده‌ها می شود.
بزنی بیرانوند بیان داشت: در این میان سهم توجه به نوجوانان بسیار بیشتر از دیگر افراد است چراکه حضور مستمر آنان در خانه، کاهش تحرک و عدم ارتباط با دوستان و هم کلاسی‌ها باعث انزوا و گوشه گیری فرزندان و بروز افسردگی و پرخاشگری در آنها می شود.
وی یادآورشد: تغییر سبک زندگی دانش آموزان در دوران کرونا باعث پرخوری و خوردن تنقلات و در نتیجه چاقی غیرطبیعی، افزایش وزن و ازدیاد چربی های آزار دهنده در آنان می شود.
وی با بیان اینکه کم تحرکی موجب خستگی‌های روحی و بهانه‌جویی توسط فرزندان شده و آنها را به بگو مگو و تضاد با والدین می کشاند، عنوان کرد: مشکل اساسی تنبلی ذهنی و عصبی فرزندان بعد از مدت ها تعطیلی موجب دلزدگی از مدرسه و کلاس شده و ممکن است آنها را به ترک تحصیل بکشاند.
جامعه شناس البرزی ادامه داد: خستگی والدین به علت کار و شغل باعث می‌شود آنها کمتر بتوانند در نقش همبازی با فرزند ظاهر شده و همین موضوع باعث ایجاد فاصله عاطفی بین فرزندان و والدین می شود، رسانه ها به ویژه صدا و سیما با برنامه ریزی های آموزشی، تفریحی، ورزشی می توانند جای خالی بخشی از نکات گفته شده را پر کنند.
وی گفت: تحصیل و بازی‌های انفرادی بخصوص بازی‌های رایانه‌ای با گوشی‌های هوشمند موجب خستگی عصبی، تضعیف بینایی فرزندان و بروز بیماری‌های استخوانی به خاطر نشستن زیاد و خم کردن گردن، در آنها می شود.
بزنی بیرانوند افزود: گوشه گیری و انزوا و عدم ارتباط با هم سالان موجب کاهش روابط اجتماعی و فراموشی مدیریت آن در بین فرزندان می‌شود.
این جامعه شناس خاطرنشان کرد: یکی از علل آسیب دیدگی افراد در مقابل ویروس کرونا همین احساس نگرانی است در حالی که با خود مراقبتی می‌توان از ابتلا به آن پیشگیری کرد.
وی گفت: در صورت گشایش مدارس بدون واکیسناسیون آموزگاران و دانش آموزان، حضور در مدرسه حرکتی خطر آفرین است بنابراین والدین باید با آموزش پروتکل های بهداشتی در بیرون از خانه توسط فرزندان تمام تلاش خود را بنمایند تا آنها را با اصول پیشگیری آشنا کنند.
وی خود مراقبتی را مهمترین ابزار برای پیشگیری از بیماری کرونا برشمرد و اضافه کرد: مهم ترین ابزار که باید به فرزندانمان آموزش دهیم و مرتب در موقعیت های مشابه با آنها تمرین کنیم خود مراقبتی نظیر شستن منظم و صحیح دست‌ها، زدن ماسک، رعایت فاصله اجتماعی و استفاده از وسایل شخصی است.
مدرسه جایگزین ندارد
مدیر دبیرستان دخترانه رهبر آموزش و پرورش ناحیه یک کرج اظهارداشت: هیچ محیط آموزشی دیگری غیر از مدرسه نمی تواند جایگزین مدرسه شود.
شهیندخت اسلامی با اشاره به اینکه مدرسه مکانی است که دانش آموزان در آن رشد ذهنی و بلوغ فکری پیدا می کنند و با مهارتهای مختلفی آشنا می شوند،خاطرنشان کرد: آینده سازان کشور دراین مکان مهم و تاثیرگذاراز جمله مهارت های زندگی واز بعد اجتماعی رشد می کنند چون در ارتباط با معلمان و دوستان قرار می گیرند.
وی بیان داشت: تاثیر عمده مدرسه این است که در مدرسه دانش آموزان با نظم در زندگی آشنا می شوند و مقید به رعایت نظمی هستند که بسیار در موفقیت موثر است و در حقیقت مهمترین ابزار به دست آوردن موفقیت است.
وی تصریح کرد: از بعد تربیت و پرورش در مدرسه این اتفاق خواهد افتاد چون دانش آموزان با برنامه های مختلف تربیتی و پرورشی روبرو هستند که ذهن آنان را احیا کرده و می پروراند و دانش آموز می تواند از این طریق به استعداد خود دست یابد زیرا با شرکت در برنامه های پرورشی و تربیتی در مدرسه در حقیقت خود را پیدا می کند.
اسلامی با بیان اینکه حضور دانش آموزان در مدارس موجب دور شدن آنها از افسردگی، ضعف روحیه و جمع گریزی خواهد شد،اضافه کرد: دانش آموزان در مدرسه شیوه و روش تعاملات اجتماعی را آموزش می بینند و در ایجاد ارتباطات در جامعه قوی می شوند.
وی ادامه داد: همانطور که مشاهده می کنید از زمانی که بچه ها به دلیل شیوع ویروس کرونا در منزل هستند و آموزش غیر حضوری دارند واز جمع کلاس و مدرسه دور هستند مواجه با آسیب های ضعف روحی،عدم اعتماد به نفس، قوای جسمانی و در نتیجه ضعف ذهنی شده اند که این آسیبها متاسفانه تاثیر بسیار مخربی بر پرورش فرزندان قبراق،خوش فکر، متفکر،معتقد و بااستعداد برای ایران اسلامی خواهد داشت.
اسلامی یادآورشد: در بُعد آموزش با توجه به اینکه دانش آموزان می بایست در فضای آموزشی آموزش ببینند این فضا متاسفانه فضای کامل و بی عیب و نقصی نیست و با مشکلات زیادی روبروست ودر عین حال دانش آموزان از ابتدای شروع به تحصیلات ابتدایی خود از این فضا دور بوده اند ودر تحصیل با فضای مجازی ارتباط تنگاتنگ نداشته ومانوس نیستند.
مدیردبیرستان دخترانه رهبر آموزش و پرورش ناحیه یک کرج عنوان کرد: متاسفانه آموزش مجازی نمی تواند برای این دانش اموزان انتقال صد در صدی دانش را علیرغم تلاش وافر معلمان داشته باشد.
وی افزود: اگراهالی رسانه از بچه ها بخصوص در متوسطه دوره دوم سوال کنند که آیا درس هایتان را خوب فرا می گیرید؟ می گویند نه به خصوص درس های سنگینی مثل ریاضی ، فیزیک و شیمی را خوب نمی فهیم. این به این دلیل است که در آموزش های مدرسه ای آنها از فصای مجازی و تحصیل از این طریق دور بوده اند.
اسلامی به نقش مهم آموزش و مهارت در مدارس پرداخت و گفت: در این شرایط سخت کرونایی آرام آرام می بایست آموزش های ترکیبی را جایگزین آموزش های صرفا حضوری در مدرسه البته با تامین شرایط لازم در راستای حفظ سلامت دانش آموزان کنیم.
وی افزود: در مدرسه می بایست خیلی بیشتر بچه ها را با فضای آموزش مجازی مانوس کنیم زیرا اکنون در تمام دنیا آموزش به این سمت وسو حرکت می کند و گریزی نیست در نتیجه نگاه به آموزش در مدرسه به صورت صرفا حضور فیزیکی بدون فضای مجازی امکان پذیر نخواهد بود.
مدیردبیرستان دخترانه رهبر آموزش و پرورش ناحیه یک کرج تاکید کرد:باید این نگاه را تغییر داد و روش ها و شیوه های آموزش قطعا با تعییراتی در آینده مواجه خواهد شد.
مدرسه کانون تجربه و مهارت
دکتر محمد علی کلهر روانشناس و رییس مرکز مشاوره و خدمات روانشناختی دانش آموزان استان البرز هم دراین زمینه گفت: در شرایط کرونا تجربه اجتماعات برای دانش آموزان که باید حضوردر مدرسه را تجربه کنند دیگر وجود ندارد که این وضعیت یک ضعف است زیرا توانایی برقراری ارتباط با دیگران یک مهارت است که آن را از دست می دهند.
وی اظهارداشت: ارتباط و برقراری ارتباط اجتماعی مهم ترین مولفه رشد هر انسانی از جمله کودکان و نوجوانان به حساب می آید.
وی با اشاره به اینکه اولین نهاد اجتماعی که فرد در آن رشد می کند، خانواده و پس از آن اجتماع و جامعه است،خاطرنشان کرد: کودکان وقتی به مرحله ای از رشد رسیدند وارد مدرسه می شوند و موضوعی که می تواند به فرایند رشد روانی و اجتماعی آنها کمک کند، بحث برقراری ارتباط و دوست یابی است.
کلهر بیان داشت: وقتی کودکان از محیط خانه خارج و وارد محیط اجتماع می شوند، می توانند با دوست و همسن و سالان خود ارتباط بگیرند.
وی تصریح کرد: این یکی از مهمترین ارکان رشد پله ای برای هر کودکی است که وی را برای برقراری ارتباط و اجتماعی شدن در سنین بزرگسالی آماده می کند.
کلهر افزود: هر فردی برای برقراری ارتباط و شکل دادن به آن و همچنین مهارت آموزی نیاز به یکسری پیش نیازها دارد مثل اینکه فرد قادر باشد، اطرافیان خود را ارزیابی کند، ببیند آن افراد چه خصوصیات شخصیتی مشابه، چه علاقه مندی ها و چه توانمندی هایی دارد که می تواند برای وی جذاب باشد. این پیش نیاز باید برای هر فردی برآورده شود و در این فضا قرار بگیرد زیرا افراد چه در سنین کودکی و چه بزرگسالی بر اساس همین پیش نیاز، ارتباط گرفته و افرادی را به عنوان همکلاسی خود یا در آینده دوست و همکار خود گزینش می کنند.
روانشناس البرزی ادامه داد: وقتی مدارس باز هستند، کودک وارد پروسه ی ارتباط شده و فردی را به عنوان دوست و همکلاسی انتخاب می کند، یکسری قوانین در این ارتباط چون همراهی و حمایت ازیکدیگر،شنیدن حرف های هم، صحبت از مسائل خصوصی، راهنمایی و حل مساله یکدیگرپررنگ تر می شود که این روند در رشد و با هدف و انگیزه برداشتن دانش آموزان موثر است.
وی عنوان کرد: در واقع رعایت تمام این قوانین در یک رابطه دوستی، گزینه های مثبتی است که اگر به صورت سازنده و با آگاهی شکل بگیرد، می تواند برای دو فرد پیامدهای مثبت بسیاری داشته باشد.
کلهربا اشاره به اینکه دوستی ها هرچند می تواند پیامد منفی هم داشته باشد،اضافه کرد: ارتباط باید به صورت اصولی و سالم باشد و فرد با شخص یا گروهی وارد رابطه شود که به لحاظ شخصیتی یا روانی مشکلات نداشته باشد.
وی گفت: در این میان اما چیزی که اهمیت دارد نقشی است که برقراری ارتباط و شکل دادن به ارتباط و وارد یک رابطه شدن می تواند در روند رشد ارتباطی، روانی و اجتماعی شدن هر فردی موثر باشد.
کلهر خاطرنشان کرد: ارتباط با دیگران در محیط های اجتماعی، بدون شک در شکل گیری اعتماد به نفس هر انسانی و در شناخت و کسب بینش نسبت به خود و افراد دیگر می تواند کمک کند. البته عکس این مساله نیز صادق است و اگر فرد، اشتباهی در این مسیر ارتباطی قرار بگیرد، می تواند زیان هایی نیز متوجه خود کند مثل انتخاب دوستی که بیشتر گیرنده است و یک طرفه به ارتباط نگاه می کند.
رییس مرکز مشاوره و خدمات روانشناختی دانش آموزان استان البرزگفت: به همین دلیل تجربه کودکان از اجتماعاتی مثل مدرسه و انتخاب و تجربه گروه های دوستی مختلف می تواند در افزایش و آگاهی آنها برای انتخاب های درست در آینده کمک کند.
وی افزود: حال در شرایط کرونا تجربه این اجتماعات برای کودکانی که باید حضور در مدرسه را تجربه می کردند، محدود شده و یا وجود ندارد و اگر کودکان این مهارت پایه را نداشته باشند، در نتیجه فرصتی برای آزمودن خود در مورد اینکه آیا توانایی ارتباط برقرار کردن با افراد دیگر و آموختن مهارت ها را دارند یا خیر، برایشان حاصل نمی شود و این ارتباط شکل نمی گیرد.
کلهریادآورشد: تعطیلی مدارس و مراکز آموزشی به دلیل تغییر و تحول در برنامه‌های روزانه دانش‌آموزان همچون تغییر ساعات خواب، عدم مهارت آموزی و بسیاری از آسیب‌های اجتماعی را به دنبال داشته است.
وی بیان داشت: آموزش حضوری برای دانش آموز به ویژه در مقاطع تحصیلی ابتدایی و متوسطه اول بسیار ضروری است، چون باعث افزایش تمرکز، دقت و توجه به مطالب درسی می شود.
روانشناس البرزی تاکید کرد: با افزایش آموزش مجازی ناشی از شیوع ویروس کرونا، اغلب دانش آموزان زمان کمی را به انجام تکالیف درسی اختصاص می دهند که ادامه این شرایط به تعلل‌ورزی ( به تعویق انداختن فعالیت های تحصیلی توام با اضطراب) کودکان و نوجوانان منجر می شود که بهترین راهکار آن بازگشایی مدارس بعد از واکسیناسیون و افزایش آموزش حضوری است.
کرونا و آسیب آموزش تربیتی
معاون پرورشی و فرهنگی اداره کل آموزش و پرورش البرزگفت: آسیب آموزش تربیتی دانش آموزان در دوران کرونا به دلیل عدم حضور آنها در مدارس را باید جدی بگیریم.
فرشته فهمیده افزود: آموزش تربیتی دانش‌آموزان با تعطیلی مدارس به خاطر شیوع ویروس کرونا از سال گذشته برغم تولید و بارگذاری محتواهای کیفی پرورشی، آموزشی و فرهنگی با موضوع های مختلف از جمله دینی، مناسبتی، ملی، مشاوره ای،سلامت جسمی و روحی، قرآنی و آسیب های اجتماعی در بستر شبکه شاد اما این حوزه دچارآسیب شده است.
وی بیان داشت: همه‌گیری ویروس کرونا و تعطیلی اجباری آموزش‌ها و هدایت مدارس به سمت آموزش غیرحضوری از اواخر سال ۹۸ تا کنون به کیفیت آموزشی و تامین نیازهای تربیتی و اجتماعی دانش آموزان صدمه زده است.
وی با بیان اینکه برگزاری کلاس های درسی از طریق شبکه های اجتماعی و فضای مجازی درارتقای سطح سلامت جامعه و پیشگیری از شیوع ویروس کرونا نقش داشته است،خاطرنشان کرد: اما به نیازهای روحی و تربیتی که یکی از موضوعات اساسی زندگی افراد است به صورت کامل پاسخ داده نشد.
فهمیده تصریح کرد: فضای فیزیکی مدارس با شیوع ویروس کرونا تعطیل شد درحالی که این فضا درتعاملات اجتماعی و فعالیت های زیستی وارتقای سطح مهارت های دانش آموزان نقش بسیار مهمی دارد.
وی اضافه کرد: فعالیت های تربیتی، فرهنگی، هنری، ورزشی و پرورشی مدارس نقش موثری در انسان‌سازی، تقویت باورها، مهارت‌افزایی و رشد شخصیتی دارند.
فهمیده گفت: دراین مدت وزارت آموزش و پرورش به خصوص در حوزه معاونت پرورشی و فرهنگی اقدامات مختلف و مهمی درفضای مجازی برای دانش آموزان انجام داده است.
معاون پرورشی و فرهنگی اداره کل آموزش و پرورش البرزادامه داد: در شرایط خاص کرونایی و حتی عادی خانواده ها باید با فراگیری و مطالعه، وقت بیشتری برای تربیت صحیح فرزندان بگذارند تا سر نخ تربیت کودکان آنان از دستشان خارج نشده و به بستر فضای مجازی که چون تیغ دولبه عمل می کند،نیفتد.
وی عنوان کرد: حضور اجتماعی جذابیت و شادابی را برای دانش‌آموزان به همراه دارد و امروز این قرنطینه‌ها و محدودیت‌های کرونایی موجب خستگی روحی آنها شده است.
فهمیده یادآورشد: درآموزش مجازی تعامل و همکاری وجود ندارد و این آسیب جدی است درحالی که آموزش حضوری کلاس درس معلم سرشار از آموزه های علمی و تربیتی است.
وی گفت: برای رفع مشکلات تربیتی ناشی از دوران کرونا باید برنامه بلند مدت تدوین شود تا نیازهای تربیتی و آموزشی دانش آموزان را رفع کنیم.
فهمیده افزود: تامین نیازهای تربیتی و آموزشی دانش آموزان به برنامه‌ریزی جامع و خلاقانه متناسب با شرایط امروز نیاز دارد زیرا با مطالعه و برنامه ریزی قادر به پیشبرد برنامه ها و کاهش آسیب های اجتماعی خواهیم بود.
معاون پرورشی و فرهنگی اداره کل آموزش و پرورش البرز با بیان اینکه نقش الگویی مربی در تربیت دانش آموزان غیر قابل انکار است و بر هیچکس پوشیده نیست، بیان داشت: ارتباط نزدیک مربیان با دانش آموزان و نفوذی که بر آنان دارند، نقش مهمی در سلامت فکری و روانی آنها ایفا می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: این تأثیر و نفوذ ممکن است به طور مستقیم یا غیر مستقیم صورت پذیرد و به شیوه‌های گوناگون مثل تقلید، الگوسازی و گاهی اوقات، همانند سازی بروز کند.
فهمیده تاکید کرد: تربیت، هدایت کردن افراد به سمت ارزش‌های والای انسانی است و این هدایت در خانه و مدرسه باید به گونه‌ای باشد که افراد این ارزش‌ها را پذیرفته و آن را در زندگی فردی و اجتماعی خود به کار ببندند.
نکته پایانی:
توجه به نقش مهارت های اجتماعی و ارتباطی یکی از مهمترین نقاط قوت آموزش حضوری است چرا که شکل گیری دوستی ها بین دانش‌آموزان بر مبنای نقاط مشترک شخصیتی و فرهنگی و شرکت در فعالیت های گروهی از مهمترین مزایای حضور در مدرسه است.
یکی از مهمترین ابعاد شخصیت هر انسان، بعد اجتماعی آن است و مدرسه نقش کلیدی در شکل گیری شخصیت و هویت دارد و مهارت های اجتماعی از جمله هماهنگی برای برگزاری یک مسابقه فرهنگی، هنری یا ورزشی در مدرسه اتفاق می افتد.
راهنمایی و کمک گرفتن دانش آموزان از یکدیگر برای یادگیری درس ها، اقناع عوامل مدرسه توسط دانش آموزان برای شرکت در یک اردوی علمی و تفریحی، شرکت در فعالیت های اجتماعی خارج از مدرسه همانند شرکت در مناسبت ها، راهپیمایی روز دانش آموز و مدیریت عواطف، خشم، تعارضات و اختلافات بین دانش آموزان توسط یکدیگر و به کمک عوامل مدرسه و اولیای دانش آموزان صورت می گیرد که این موارد مهم ضرورت آموزش حضوری را بیش از پیش آشکار می کند.
یکی از از عوامل موثر در بازگشایی مدارس همان توجه به خطرات ناشی از تعطیلی و آموزش مجازی است که متاسفانه در بلند مدت می تواند خسارت بیشتری به بار آورد زیرا عدم یادگیری مهارت های اجتماعی، مشکلات جسمی، روحی و روانی ماندن در خانه و عدم مشارکت در فعالیت های حضوری مدرسه برای دانش آموزان فاجعه بار است.
نیابد تصور شود که اندیشه ورزی به طور طبیعی در وجود انسان شکل می گیرد، قوه اندیشیدن در انسان وجود دارد اما مهارت اندیشیدن نیازمند آموزش است.
نقش مدرسه بر سلامت روان دانش آموزان بر کسی پوشیده نیست، مدارس ضمن پرورش و شکوفایی استعدادهای دانش آموزان در برقراری آرامش روانی و شادابی و سلامت روح و جسم آنان نیز نقش بسزایی دارد.
با توجه به اینکه سازمان جهانی بهداشت زمان مشخصی را برای پایان همه گیری کرونا اعلام نکرده و از سوی دیگر پیوسته با گونه های جدید جهش یافته از ویروس کرونا در دنیا مواجه هستیم در نهایت باید اقناع عمومی در جامعه ایران به گونه ای باشد که معلمان، اولیا و دانش آموزان بازگشایی مدارس را به صورت تدریجی و در گام اول با ترکیب آموزش حضوری و مجازی، با رعایت کامل پروتکل های بهداشتی بپذیرند.
