عبدالله فاضلی فارسانی روز دوشنبه در جلسه شورای حفاظت منابع آب شهرستان نیشابور افزود: رسیدن به هزار و ۳۰۰ مترمکعب سرانه یعنی قرار گرفتن در آستانه بحران و این بدان معنا است که در عمق بحران قرار داریم که عواقب فاجعه‌بار دارد و در ۹۰ درصد دشت‌های کشور شاهد فرونشست هستیم و با این اتفاق دیگر آبخوان‌ها قادر به جذب آب نخواهند بود و با از دست رفتن آب که سرمایه ما است زندگی‌ها از بین می رود.
وی ادامه داد: مدیریت آب بسیار پیچیده است و در انحصار وزارتخانه و دستگاه خاصی نیست و به مشارکت مردم بی‌توجهی شده و داوطلب شدن شهروندان و کشاورزان در طرح تعادل بخشی آب‌های زیرزمینی نشان‌دهنده این است که هنوز فرهنگ مشارکت در مردم وجود دارد اما در چند دهه گذشته فرهنگ مشارکت مردم کم‌رنگ بود.
معاون حفاظت، بهره‌برداری و امور اجتماعی حوضه آبریز فلات مرکزی و شرقی کشور گفت: با همکاری و اعتمادی که بین شرکت آب منطقه و خانه کشاورزان بوجود آمده امیدواریم افت مستمر منابع آب دشت نیشابور کاهش یابد.
وی افزود: برنامه تعادل بخشی آب‌های زیرزمینی ایران یک برنامه جامع و کامل است که مشابه آن در کالیفرنیای آمریکا چند سال پس از ما شروع شده و امروز در بسیاری از کشورها برای اجرای این طرح از مشارکت افراد ذینفع استفاده می‌شود.
فاضلی ادامه داد: سیلاب‌ها فرصت‌هایی هستند که باید با مدیریت آنها برای تقویت آبخوان دشت استفاده شود و رعایت و تغییر الگوی کشت باید مورد توجه جدی قرار گیرد تا بدون لطمه به کشاورزان مصرف آب کاهش یابد.
وی گفت: امیدواریم با اجرایی شدن تفاهمنامه همکاری تشکل‌های بخش کشاورزی خراسان رضوی با شرکت آب منطقه در خصوص مدیریت مشارکتی چاههای کشاورزی شهرستان‌های نیشابور، فیروزه و زبرخان با چشم‌انداز همکاری ۲ ساله کسری مخزن آبخوان نیشابور کاهش یابد.
سهم خراسان رضوی در طرح انتقال آب از دریای جنوب ۲۰۰ میلیون مترمکعب است
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی نیز گفت: در طرح انتقال آب از دریای جنوب برای رفع کمبود آب در بخش صنعت و خدمات حدود ۲۲۰ میلیون مترمکعب برای سیستان و بلوچستان، ۸۰ میلیون مترمکعب برای خراسان جنوبی و ۲۰۰ میلیون مترمکعب برای خراسان رضوی در نظر گرفته شده است.
علیرضا طاهری افزود: از سال ۱۳۹۴ مطالعاتی برای سه استان خرسان رضوی، خراسان جنوبی و سیستان‌وبلوچستان انجام شده و براین اساس ۹۵۰ میلیون مترمکعب کمبود آب در بخش شرب، صنعت و خدمات احصا شد که با اقدامات در زمینه همیاران آب و همکاری بخش خصوصی این میزان به ۷۵۰ میلیون مترمکعب کاهش یافت.
وی ادامه داد: برای انتقال آب از دریای جنوب یک خط از بندرعباس به سوی مس سرچشمه در حال اجراست که یک شاخه از آن به بیرجند و مشهد می‌رسد و یک خط هم از چابهار به زاهدان، زابل و بخش جنوبی خراسان جنوبی می‌رسد.
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی گفت: امسال از سوی سازمان مدیریت برنامه‌ریزی کشور ۱۱ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان برای عبور از تنش آب ناشی از خشکسالی در نظر گرفته شده اما هنوز میزان اعتبار استان خراسان رضوی از این بودجه مشخص نیست و انتظار می‌رود با توجه به جمعیت این استان حداقل ۱۰ درصد این بودجه به استان خراسان رضوی اختصاص یابد.
وی افزود: جمعیت ایران در سال ۱۳۴۰ حدود ۲۵ میلیون نفر و با توجه به حجم نزولات جوی سرانه هر ایرانی حدود پنج هزار متر مکعب بود و این سرانه در حال حاضر با ۸۰ میلیون نفر جمعیت به حدود یک هزار متر مکعب رسیده است.
طاهری ادامه داد: به دلیل کاهش این سرانه رقابت برای آب افزایش یافته و تعارض منافع پیش آمده است که راه حل آن سازگاری با خشکسالی و ترویج فرهنگ مصرف صحیح آب است.
وی گفت: باید توجه کنیم اگر حداکثر صرفه‌جویی و بهره‌وری و حداقل مصرف را در بخش آب داشته باشیم باز هم در این حوزه با کمبود روبرو خواهیم بود.
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی افزود: طرح فراملی انتقال آب از دریای جنوب به شرق کشور آغاز شده اما با این حال باید انسداد چاههای غیرمجاز و جلوگیری از اضافه برداشت از چاههای آب به طور جدی مورد توجه قرار گیرد.
معاون استاندار و فرماندار ویژه نیشابور هم گفت: تعداد چاههای غیرمجاز آب در نیشابور از هزار و ۷۶۱ حلقه در سال ۱۳۹۲ به ۵۷۳ حلقه چاه رسیده که موجب صرفه‌جویی ۱۸ میلیون مترمکعب آب شده است.
ابوطالب جوان افزود: از ۳۷ دشت استان خراسان رضوی در حال حاضر ۳۴ دشت در وضعیت ممنوعه بحرانی قرار دارد و دشت نیشابور در وضعیت قرمز و فوق بحرانی است و اگر در سال‌های گذشته به تعهداتمان عمل می‌کردیم به این بحران نمی‌رسیدیم اما امروز پس از سالها استفاده بی‌رویه از منابع آب به فهم و درک جمعی رسیده‌ایم که برای حل این بحران باید فرهنگ مصرف صحیح آب ترویج شود.
وی ادامه داد: در گذشته تصمیم‌های خوبی گرفته شده ولی اجرایی نشده است و امروز با همت و همکاری دستگاه‌های دولتی و نظارتی و کشاورزان و صاحبان چاههای کشاورزی در حوزه نظارت و بهره‌برداری صحیح باید از این بحران عبور کنیم.
فرماندار ویژه نیشابور گفت: جنگ‌های آینده برخلاف گذشته برای سرزمین نخواهد بود بلکه بر سر آب خواهد بود که باید مورد توجه جدی مردم و مسوولان قرار گیرد.
عضو شورای مرکزی خانه کشاورز ایران نیز گفت: با کاهش ۱۵ تا ۵۰ درصدی دبی چاههای کشاورزی دشت نیشابور میزان مصرف آب در این بخش از یک میلیارد و چهار میلیون متر مکعب در سال ۱۳۷۲ به ۵۲۰ میلیون متر مکعب رسیده است.
ابوالفضل کرباسی شرق افزود: با وجود افزایش بیش از ۱۰۰ درصدی بهای خدمات، ابزار و تجهیزات در بخش کشاورزی، بهای واقعی تولیدات بخش کشاورزی متناسب با آن افزایش نیافته است.
وی ادامه داد: دشت نیشابور با هفت هزار و ۳۹۳ کیلومتر مربع وسعت جزو بزرگ‌ترین دشت‌های ایران است اما مدیریت آب منطقه نیشابور نیازمند اختیارات و تجهیزات و نیروی بیشتر برای کنترل و نظارت است هرچند بخش خصوصی در این زمینه همکاری می‌کند، برای کنترل بهره‌برداران این دشت باید صدور مجوز همه چاه‌ها در این حوزه آبریز به صورت متمرکز نظارت و کنترل شود.
عضو شورای مرکزی خانه کشاورز ایران با بیان اینکه برای جریمه اضافه برداشت به جای جریمه نقدی باید شیوه جبران آب با آب جایگزین شود گفت: امسال برای هر مترمکعب اضافه برداشت ۲۰ هزار تومان توسط کشاورزان پرداخت شد و پارسال دهها میلیون مترمکعب به دلیل عدم کنترل و مدیریت سیلاب‌ها در دشت نیشابور از دست رفت و برای آبخوان‌داری و آبخیزداری در دشت نیشابور مبالغ دریافتی در قالب جریمه اضافه برداشت باید به همین دشت بازگردد.
بیش از ۸۰ درصد منابع آب تجدید شونده نیشابور مصرف شده است
مدیر امور منابع آب شهرستان نیشابور هم گفت: در حال حاضر کسری مخزن آب دشت نیشابور ۷۸میلیون مترمکعب بوده و بیش از ۸۰ درصد منابع آب تجدید شونده این شهرستان مصرف شده است.
سعید خجسته‌پور با بیان اینکه به استناد ماده چهار قانون توزیع عادلانه آب توسعه و حفر هرگونه چاه برای مصارف کشاورزی ممنوع است افزود: دشت نیشابور یکی از بحرانی‌ترین دشت‌های کشور از نظر کسری مخزن، افت سطح آب زیرزمینی، شکاف و نشست زمین و هجوم جبهه آب شور است.
وی ادامه داد: در دشت نیشابور میزان ظرفیت منابع آب تجدیدشونده، سهم آب‌های سطحی و آب‌های زیرزمینی از منابع تجدید شونده به ترتیب ۳۹۵ میلیون، ۵۳ میلیون و ۳۴۳ میلیون مترمکعب است و میزان افت متوسط سالیانه سطح آب ۵۰ سامتی‌متر است.
مدیر امور منابع آب نیشابور گفت: منابع آب سطحی دشت نیشابور شامل ۲۰ رودخانه دائمی است و ۹۲۴ قنات، هزار و ۸۴چشمه، هزار ۷۷۳ چاه مجاز و ۵۷۳ حلقه چاه غیرمجاز در این دشت وجود دارد.
وی با اشاره به اینکه رودخانه‌ها اصلی‌ترین منابع چاههای آب است افزود: تاکنون با همکاری‌های انجام شده ۸۰ کیلومتر از بستر رودخانه‌ها در دشت نیشابور بازگشایی و لایروبی و رفع تصرف حریم و بستر رودخانه‌ها به مساحت ۲۲ هکتار انجام شده و ۸۵ درصد از چاههای کشاورزی مجهز به کنتورهای حجمی هوشمند آب و برق شده است.
در این مراسم با حضور جمعی از کشاورزان و مالکان عمده چاههای کشاورزی نیشابور، فیروزه و زبرخان توافق‌نامه همکاری تشکل‌های این بخش با شرکت آب منطقه برای مدیریت مشارکتی چاههای کشاورزی به امضا رسید.
مرکز شهرستان ۴۰۰ هزار نفری نیشابور در ۱۲۷ کیلومتری غرب مشهد قرار دارد.
